“Soi” trích lập và hoàn nhập của doanh nghiệp niêm yết

Trong báo cáo tài chính giữa niên độ, các doanh nghiệp niêm yết được trích lập và hoàn nhập ngừa các khoản đầu tư tài chính, nợ phải thu khó đòi. Đây là những thông báo rất quan trọng để nhà đầu tư đánh giá bản tính lỗ và lãi trong 6 tháng đầu năm. Trong số những doanh nghiệp có lãi tăng vọt nhờ được hoàn nhập đề phòng “khủng” phải kể đến Công ty Cổ phần Tập đoàn Thép Tiến Lên (mã TLH-HOSE). Hiện TLH chưa có bẩm tài chính quý 2 nhưng trong quý 1/2013, việc trích lập đề phòng giảm giá hàng tồn kho khiến giá vốn vượt doanh thu nên TLH lỗ gộp suýt soát 10 tỷ đồng, nhưng lợi nhuận sau thuế công ty mẹ lại đảo chiều tăng vọt, lên tới 123,64 tỷ đồng, tăng đột biến so với con số 15,9 tỷ đồng ở cùng kỳ năm trước và 4,78 tỷ đồng trong quý 4/2012. Nguyên do là do TLH được hoàn nhập phòng ngừa 93,5 tỷ đồng từ khoản đầu tư vào cổ phiếu Công ty Cổ phần sinh sản & thương nghiệp Phúc Tiến (OTC: PHT). Công ty Chứng khoán Kim Long (mã KLS-HNX) cũng được hoàn nhập đề phòng rất lớn, lên tới 127 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm (cùng kỳ năm trước phải trích lập 45 tỷ đồng), giúp lãi ròng quý 2 tăng vọt lên 26,47 tỷ đồng trong khi cùng kỳ năm trước lỗ 11,53 tỷ đồng và lãi ròng 6 tháng cũng tăng mạnh, lên 77,46 tỷ đồng. Tương tự, Công ty Chứng khoán VnDirect (mã VND-HNX) đạt lợi nhuận sau thuế 6 tháng 97,15 tỷ đồng, tăng 61,92% so cùng kỳ nhờ hoàn nhập phòng ngừa giảm giá đầu tư chứng khoán và hoàn nhập một số các khoản nợ phải thu khó đòi. Công ty Cổ phần Đầu tư & Phát triển Sacom (mã SAM-HOSE) đạt doanh thu trong quý 2/2013 chỉ hơn 440 triệu đồng nhưng vẫn ghi nhận mức lãi 20,12 tỷ đồng, đốn nhờ doanh thu tài chính tăng gấp 5 lần trong khi công ty chỉ trích lập 2,3 tỷ đồng phòng ngừa giảm giá các khoản đầu tư ngắn và dài hạn (cùng kỳ năm trước phải trích lập ngừa hơn 40 tỷ đồng). Nhiều công ty bị lỗ lớn cốt yếu do phải trích lập ngừa giảm giá các khoản đầu tư ngắn hạn, dài hạn cùng nợ phải thu khó đòi. Tiêu biểu là Công ty Cổ phần Đầu tư xây dựng Thương mại dầu khí-Idico (mã PXL-HOSE), trong quý 2/2013, PXL lỗ 15,6 tỷ đồng trong khi cùng kỳ năm trước lãi 115 triệu đồng, lũy kế 6 tháng PXL cũng lỗ 15,5 tỷ đồng. Theo giải trình của PXL, tại thời điểm 30/6/2013, công ty phải trích lập đề phòng cho khoản đầu tư góp vốn điều lệ Công ty Cổ phần thiết bị nội ngoại thất dầu khí và trích lập đề phòng bổ sung cho cổ phiếu của Công ty Cổ phần Đầu tư và xây lắp dầu khí Sài Gòn (PSG) với số tiền 15,7 tỷ đồng, nâng tổng số tiền trích lập dự phòng cho các khoản đầu tư tại thời điểm 30/06/2013 là 40,2 tỷ đồng nên lợi nhuận 6 tháng đầu năm 2013 âm 15,5 tỷ đồng. Trong quý 2, Công ty Cổ phần Đầu tư PV2 (mã PV2-HNX) lỗ ròng lên đến 12,7 tỷ đồng do chi phí tài chính tăng từ 254 triệu đồng lên 4,8 tỷ đồng vì phải trích lập dự phòng giảm giá các khoản đầu tư ngắn hạn, dài hạn cùng nợ phải thu khó đòi. Cho đến ngày 23/7 vẫn chưa có doanh nghiệp nào công bố báo cáo tài chính 6 tháng đã được kiểm toán soát xét, nhưng trong tháng 8 tới sẽ phải công bố theo quy định. Khi đó, quờ quạng những khoản trích lập và hoàn nhập phòng ngừa các khoản đầu tư tài chính, nợ phải thu khó đòi, hàng tồn kho sẽ được kiểm toán “soi” và có thể đưa ra quan điểm trừ, nhà đầu tư cần xem xét kỹ lưỡng. Theo quy định hiện hành, ngừa tổn thất các khoản đầu tư chính là ngừa phần giá trị bị tổn thất do các loại chứng khoán đầu tư của doanh nghiệp bị giảm giá và giá trị các khoản đầu tư tài chính bị tổn thất do tổ chức kinh tế mà doanh nghiệp đang đầu tư vào bị lỗ. Ngừa nợ phải thu khó đòi là đề phòng phần giá trị bị tổn thất của các khoản nợ phải thu quá hạn thanh toán, nợ phải thu chưa quá hạn nhưng có thể không đòi được do khách nợ không có khả năng thanh toán. Ngày 28/6/2013, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 89/2013/TT-BTC sửa đổi, bổ sung Thông tư số 228/2009/TT-BTC ngày 07/12/2009 của Bộ Tài chính hướng dẫn chế độ trích lập và dùng các khoản ngừa giảm giá hàng tồn kho, ngừa tổn thất các khoản đầu tư tài chính, nợ phải thu khó đòi. Thông tư có hiệu lực thi hành từ ngày 26/7/2013. Điểm sửa đổi bổ sung mới nhất là doanh nghiệp chỉ thực hành trích lập dự phòng khi tổng số vốn đầu tư thực tiễn của chủ sở hữu cao hơn tổng giá trị vốn chủ sở hữu thực có của tổ chức kinh tế được đầu tư. Việc trích lập phòng ngừa đầu tư dài hạn được thực hiện đối với các khoản đầu tư được thể hiện theo phương pháp giá gốc, không ứng dụng cho các khoản đầu tư diễn đạt theo phương pháp vốn chủ sở hữu theo quy định của luật pháp. Nghiêm cấm doanh nghiệp lợi dụng việc trích lập ngừa để tính thêm vào phí các khoản đề phòng không có đủ cứ nhằm làm giảm nghĩa vụ nộp ngân sách. Những doanh nghiệp cố tình vi phạm sẽ bị xử phạt như hành vi trốn thuế theo quy định của luật pháp hiện hành. Tuy nhiên, Thông tư 89/2013/TT-BTC vẫn chưa quy định rõ giá cổ phiếu trên thị trường OTC làm cứ tính mức trích lập phòng ngừa giảm giá chứng khoán. Theo quy định hiện hành, mức trích lập phòng ngừa giảm giá đầu tư chứng khoán được tính cứ vào giá chứng khoán hạch toán trên sổ kế toán và giá chứng khoán thực tại trên thị trường. Đối với các công ty chưa đăng ký giao tiếp ở thị trường giao du của các công ty đại chúng (tại HOSE, HNX và UPCoM) thì giá chứng khoán thực tiễn trên thị trường được xác định là giá nhàng nhàng trên cơ sở giá giao du được cung cấp tối thiểu bởi 3 Công ty Chứng khoán tại thời khắc lập dự phòng. Như vậy, với quy định này, các doanh nghiệp có thể “đi đêm” với các công ty chứng khoán để có được văn bản xác nhận giá giao tế cổ phiếu trên thị trường OTC theo mục đích trích lập ngừa của mình. Một quy định nữa tạo dịp hợp pháp cho doanh nghiệp không cần trích lập dự phòng khiến lợi nhuận có thể tăng mạnh, đó là: trường hợp chẳng thể xác định được giá trị thị trường của chứng khoán thì các doanh nghiệp không được trích lập ngừa giảm giá chứng khoán. (Nguồn: Thời báo Kinh tế Việt Nam)