Đó là nhưng khuôn mặt mờ ảo của con người giữa cõi cõi tục
Vài quả cóc quả ổi, đôi chai rượu trắng và một câu chuyện dài về nghề vẽ, về buồn vui nghiệp đời người nghệ sĩ tạo hình. Mà có lẽ ảnh hưởng bởi chủ nghĩa ấn tượng, Cường đã tìm thêm cho mình lối riêng, đó là sự phá cách táo bạo và cả sự thâm trầm trong ý tưởng. Nội dung tác phẩm ẩn chứa bên trong toan và màu.
Phần lớn tranh của anh là những bức sơn dầu. Cường lặng lẽ vẽ, lặng lẽ sáng tạo trong thế giới nội tại riêng mình. Với Khoảnh khắc 1. Hàng trăm bức vẽ trong những chuyến lên vùng cao làm ta ấn tượng về một phong cách rất riêng của Cường.
Một lối riêng hội họa Cường muốn là Cường. Những người phụ nữ vẫn cắm mặt xuống đồng ruộng khi ánh ngày sắp tắt. Thả sức mường tượng. Có lần mấy anh em gồm Cường, một đôi người bạn họa sĩ và tôi đêm xuống lang thang phố nhỏ tỉnh Đông, thèm sà vào một hàng rượu cỏ. Nào là cải tạo đảo cò Chi Lăng Nam ra sao để giữ lấy một địa chỉ sinh thái môi trường cho du lịch.
Bằng thủ pháp dùng sự va đập của màu sắc, nét vẽ ngắn khỏe, lối vẽ bất cần nghi thức, xa vắng phương pháp cổ điển và với nghệ thuật dùng ánh sáng hợp lý đưa người xem đến cảm nhận ban sơ trong trẻo nhất về đối tượng.
Nhưng những bức vẽ ngỡ như chưa hoàn thiện ấy lại là những bức tranh hoàn thiện bởi sự nắm bắt thần thái của nhân vật trong phút chốc trước tiên. Thơ Đặng Việt Cường hồn nhiên và trí óc đến bất ngờ. Không là “hiện tượng” thì cũng nhóng nhánh ở Cường một tài giỏi.
Sau cú đúp hội họa của Cường, tôi được tin từ Tỉnh ủy Hải Dương: Họa sĩ Đặng Việt Cường đã được cắt cử về huyện Thanh Miện làm. Vẻ đẹp của bộ mặt ấy như những ẩn số để ta có quyền tưởng tượng. Không đi sâu vào chi tiết và chú trọng đến quy luật, mỗi bức vẽ là một câu chuyện tóm tắt nhất về nhân vật.
Hầu hết những nhân vật vùng cao của Cường đều có cái gùi nặng sau lưng và vì thế cái cổ của họ mới dài và vươn ra trước.
Không phác thảo. Trong cái lam lũ ấy ánh lên niềm tin yêu cuộc sống lao động. Thế ra chàng họa sĩ này còn nhiều duyên nghiệp.
Chàng họa sĩ trẻ Đặng Việt Cường ôm giá vẽ về Hải Dương, những tưởng từ ấy gắn đời mình vào với toan, với màu nhưng rồi trong con người ấy còn những phẩm chất khác.
Tôi gọi đó là chuyến lữ hành khiêm nhường trở về Đại ngã.
Hình như nghệ thuật tạo hình đã chọn Cường. Những chiêm nghiệm anh chắt thành thơ. Đó là những bàn tay thô ráp vì làm lụng. Bức Cô gái dắt ngựa đề ngày 9/5/2000 không thể có một tác phẩm thứ hai đẹp hơn. Nhân vật của anh thường bỏ trống khuôn mặt. Chả thế mà mới 13 tuổi, Cường đã xin cha cho tu hành trong thế giới của màu sắc đường nét, của nghệ thuật tạo hình.
Không nghiêng về chủ nghĩa ấn tượng, không theo môn phái dã thú. Vâng anh đã dâng hiến, đã an nhiên giữa cuộc thế này như thế. Mười ba năm lăn vào công việc của ngành văn hóa, Cường ít có thời gian toàn tâm cho hội họa, nhưng thiên chức nghệ sĩ trong anh luôn song hành với dằng dặc những chuyến đi về cơ sở, những là miên man họp hành, chỉ đạo, thẩm tra công việc… Đứng ngoài mọi ồn ã, danh lợi tiền bạc, Đặng Việt Cường luôn hướng về thiên chức nghệ sĩ của mình, dù anh có nhiều nhịp thăng tiến.
Bà mẹ Mông đèo bồng cả một tổ quốc của mình trên người với chiếc gùi sau lưng và đứa con trước ngực. Sự trầm ấm và rỡ của màu luôn cho ta cảm giác lặng, thăng bình dẫu chủ đề và tính tư tưởng của tác phẩm thỉnh thoảng dữ dội. Tranh của anh đa dạng. Trên con đường đến với đạo cầm bút, Cường như kẻ chân tu.
Làm Giám đốc Sở Văn hóa thông tin Hải Dương hơn mười năm, anh được xem là giám đốc trẻ trợ thời ấy và cũng là người tạo được những dấu ấn cho văn hóa xứ Đông với ý tưởng giữ đất cho không gian văn hóa làng xã, với những công trình trùng tu sửa sang các di sản: Đền thờ Chu Văn An, Văn Miếu Mao Điền, Đền thờ Nguyễn Trãi ở Côn Sơn Kiếp Bạc. Điều khiến ta yên ổn là bởi tác phẩm của anh, dù nhân vật là ai thì không bao giờ biểu lộ vẻ bi lụy hay thất vọng trước cuộc đời.
Trong những phiên chợ vùng cao, chất liệu sơn mài tạo một vĩnh hằng bản sắc văn hóa Việt. Có bức khiến ta thờ thẫn như tác phẩm Cạn ngày. Giữa những cái mốc ấy là khoảng lặng suy nghĩ trằn trọc. Sinh năm 1961, 13 tuổi Đặng Việt Cường thi đỗ vào Trường Mỹ thuật Hà Nội
Bí thơ. Cuộc sống trong ký họa của Đặng Việt Cường là đời sống đồng bào vùng cao: những bức chân dung ký họa tình cờ nhưng đẹp và đặc biệt ấn tượng về một phong cách riêng: Đi tìm thần thái nhân vật và chỉ vài nét chì đã có một chân dung với đầy đủ dáng hình, cá tính, tâm trạng… Nhân vật của Cường thường là những người phụ nữ, những em bé dân tộc Mông, Dao… Họ xuống chợ, hay đang làm lụng, vẫn có cái nét đặc trưng trang phục, phong cách riêng của họ.
Mô phỏng các vũ điệu và hình hài trên các bức họa của người cổ, Đặng Việt Cường muốn chuyển tải một thông điệp về lịch sử nghệ thuật tiên nhân ta. Toàn bộ như câu hát của Trịnh Công Sơn: “Sống trong đời sống, cần có một tấm lòng”. Cường tả cái chân, bàn tay người miền núi mới tuyệt làm sao. Đặng Việt Cường xuất hiện lần đầu tiên tại Hà Nội với phòng tranh ký họa treo tại Gallery 96 Hàng Trống.
Làm họa sĩ hay làm giám đốc; hoặc bí thơ huyện hay làm gì cũng là công việc. Một cô gái Mông đứng bán hàng mà trên lưng là bé con “mặt trời của mẹ”. Một thời, cứ ngỡ anh đã đi khá sâu vào hoạn đồ, và con đường ấy nhiều triển vọng đang mở phía trước, nhưng tuồng như Cường chỉ muốn đi tìm sự an nhiên, tìm chính chân dung mình bằng nghệ thuật.
Mảng sơn dầu của Cường thật sự gây ấn tượng mạnh với người xem. Những chân dung cứ thế hiện lên dưới bàn tay người họa sĩ với chì than và bút sắt. Cả cái cách giới thiệu của người tổ chức phòng tranh như một phát hiện một nghệ sĩ từ địa phương đem đến công chúng rộng rãi. Con đứa ở thời nào thì cũng là trọng điểm của vũ trụ. Những áo váy, những bán mua, chỉ là cái “vỏ” của một triết lý về cõi nhân sinh.
Hàng trăm tác phẩm của anh chứa chất bên trong niềm vui, sự an nhiên của con người dẫu là thân phận, dẫu là xuôi ngược trong cõi nhân sinh. Con đường ấy ngốn mất quá nửa cuộc đời và hơn ai hết, Cường “ngộ” ra rằng cái chính mình mới là quờ quạng. Có những bức vẽ theo tôi mang trong nó bóng vía của tài hoa.
Tôi lại nghĩ, biết đâu lại có thêm một nhà thơ bên cạnh các chức vụ anh đã và đang mang. Nửa đêm rượu ngấm, Cường trở về căn nhà nhỏ và lên gác để bắt đầu vẽ. Điều ấy thể hiện rõ ở cá tính sáng tạo của anh. Nói như tấn sĩ, họa sĩ Nguyễn Thế Hùng, mỗi bức tranh của Cường dù là sơn mài, sơn dầu, than hay bút sắt đều là những suy cảm của người họa sĩ.
Họa sĩ Phạm trí óc, người cha nội trước nhất của Đặng Việt Cường vẫn dõi theo người học trò của mình đến tận hiện thời kể: “Thằng bé nhỏ thó và hiền hậu hồi ấy ít ai biết được rằng ba mươi lăm năm sau bắt đầu bùng nổ trong nghệ thuật”.
Ngỡ ngàng trước một Đặng Việt Cường ký họa khỏe khoắn, tài giỏi. Hình ảnh người nữ giới trong tranh của anh là người mẹ, người vợ, người chị, người con gái.
Hay như bức Phó Cáo ghi ngày 30/7/2007 là chân dung một cụ bà rất sinh động, bức Bắc Hà đề ngày 9/5/2010 vẽ cô gái Mông địu con thật xúc động. Núi cũng ghen hay sao mà núi chen lấn trong tranh? Ám ảnh nhất trong tranh hùng là những bức vẽ về vũ điệu trên bãi đá cổ Sa Pa.
Đó cũng là triết lý của một người biết “ngộ”. Tôi mê bức Cường vẽ núi cao Hà Giang. Giờ gặp lại, tuồng như có một Đặng Việt Cường nhiều trải nghiệm hơn sau hai năm làm Bí thư huyện ủy bởi mỗi ngày qua đi anh xử lý cả trăm ngàn “Chuyện thông thường ở huyện”. Đó là sự sẻ chia ý nghĩa nhất của người nghệ sĩ với cuộc thế. Nè đời sống kinh tế tầng lớp, an ninh thứ tự, nếp sống văn hóa.
Và những duyên nghiệp bất thần Cường sống hết mình, uống hết mình. Những nhân vật gần gụi thân thương có mặt trong tranh anh với ấn tượng mạnh từ đường nét, màu sắc.
“Điều làm cho Cường nhẹ nhàng, an nhiên không phải là danh lợi mà là sống đúng mình, sống hết mình, thế thôi. Trên phù phiếm cõi nhân gian, giữa cánh đồng bát ngát của cuộc sống, Đặng Việt Cường muốn để lại những vết tích trung hậu, vô tư lự. Cái vũ trụ trong tranh hùng là quầng sáng để con người nhảy múa ca hát, sản xuất và yêu đương.
Cả sơn dầu và mảng sơn mài, Cường đều vẽ không nặng về phong cách ấn tượng.
Mười năm học trung cấp, và đại học, hai năm cao học nữa là vị chi 12 năm. Chung cuộc thì anh đã đi thật sự vào con đường mình tuyển lựa, không hoang mang tiếc. Cậu học sinh từ Hải Dương ấy đã lọ mọ lên số 42 Yết Kiêu Hà Nội như một định mệnh nghề nghiệp. Không còn tâm não cho việc vẽ, Cường viết. Trên chuyến lữ khách dằng dặc của thế cục, Cường thản nhiên sống với những chức phận của mình, với một sự mở lòng và bằng cả tấm lòng.
Chuyến lữ hành mang tên nghệ thuật Hội họa Đặng Việt Cường biểu đạt một cái nhìn mới, không mang dấu tích thành kiến và khác biệt với trường phái thiên nhiên, hiện thực.
Vẻ đẹp mấp mô dưới cây cọ của anh mang thông điệp khác về kiếp người. Lặng lẽ sáng tạo trong những đêm như thế. Và cú “đúp” hội họa với việc mở cùng lúc hai triển lãm ở Hà Nội và tỉnh thành quê hương Hải Dương của anh làm nhiều người giật thột, là tín hiệu một sự “bùng nổ” về nghệ thuật.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét